Rouwverwerking bij overlijden
Rouwverwerking bij overlijden
Kinderen gaan anders met de dood om dan volwassenen. Wat de dood voor hen betekent, hangt af van hun leeftijd en ontwikkeling. Het is van belang dat hun dagelijkse situatie zo snel mogelijk of zo goed mogelijk doorgaat. Dat geeft houvast.
Van 3 tot 6 jaar
Kinderen in deze leeftijd kennen het verschil tussen leven en dood, en weten dat mensen en dieren dood kunnen gaan. Ze begrijpen alleen niet dat het voor altijd is. Ze zien de dood als iets tijdelijks (‘opa ligt te slapen’). Wel beginnen ze te leren dat dood met verdriet te maken heeft. Ze zijn niet bang voor de dood en kunnen veel vragen stellen. Geef zo open mogelijk antwoord.
Van 6 tot 9 jaar
Nu leren kinderen langzaam dat de dood voor altijd is. Iemand die dood is, komt niet meer terug. Wat dat precies betekent, begrijpen ze nog niet. Ze weten ook nog niet dat iedereen doodgaat. Je kind kan in de war raken of bang worden, bijvoorbeeld dat papa of mama doodgaat.
Op deze leeftijd zijn kinderen vooral op een praktisch niveau met de dood bezig. Je kind heeft behoefte aan feitelijke informatie en belangstelling voor de uiterlijke dingen die bij overlijden horen. Vragen komen vaak heel nuchter over, zoals: ‘Wordt die bril ook verbrand?’ Ze proberen op die manier te begrijpen wat de dood inhoudt.
Van 9 tot 12 jaar
In deze fase weten kinderen dat alle levende dingen dood kunnen gaan. Als je vraagt waarom mensen doodgaan, noemen ze vooral lichamelijke redenen: kanker, oud zijn, een hartaanval of een auto-ongeluk.
Kinderen in deze leeftijd vinden gevoelens zoals angst en verdriet meestal ‘kinderachtig’. Omdat deze gevoelens er toch zijn, vertonen ze soms lastig gedrag of slapen ze slechter. Al laten ze het niet zo merken, aandacht en troost is nodig. Ze kunnen hun gevoelens nog niet precies onder woorden brengen. In een veilige sfeer kan je kind iets van die gevoelens laten zien, zonder dat het er woorden aan hoeft te geven.
Vragen over de dood
Hoe oud je kind ook is, je krijgt misschien vragen over de dood die je liever niet wilt beantwoorden, bijvoorbeeld als oma heel erg ziek is. Toch is het verstandig die vragen zo open en eerlijk mogelijk te beantwoorden. Op deze manier help je je kind het verdriet te verwerken.
Hulp
Misschien vind je het moeilijk om je kind op een goede manier te helpen bij de rouwverwerking. Dit kan komen doordat je zelf ook verdriet hebt. Je kunt vrienden, familie of een goede buur om hulp vragen. Bij de Stichting Achter de Regenboog en op de site van Jonge Helden kun je meer informatie krijgen over het begeleiden van kinderen bij een rouwproces. Uiteraard kun je ook altijd professionele hulp inschakelen.
Voor jou
- Kinderwens
- Zwanger
- Ben ik zwanger?
- Gezondheid en voeding
- Gezondheid
- Voeding
- Veiligheid
- Ziek tijdens de zwangerschap
- Buitenbaarmoederlijke zwangerschap
- Cytomegalie virus (CMV)
- De vijfde ziekte
- Ernstig hoge bloeddruk
- Heftige stemmingswisselingen
- Hoge bloeddruk
- Listeria en toxoplasmose
- Mola-zwangerschap
- Pre-eclampsie en HELLP-syndroom
- Prenatale depressie
- Rodehond
- Soa en zwangerschap
- Trombose
- Waterpokken
- Zwangerschapsdiabetes
- Vakantie
- Genotmiddelen
- Onderzoeken tijdens de zwangerschap
- Zwangerschapsonderzoeken
- Kans op kind met een aandoening
- Echo
- Pretecho
- 13- en 20-wekenecho
- Waarom een 20-wekenecho?
- Hoe verloopt een 20 wekenecho?
- Bloedonderzoek
- Rhesus
- Soatest
- Screening op down-, edwards- en patausyndroom
- Wat is downsyndroom?
- Kiezen voor een screening
- Uitslag screening downsyndroom
- Lichamelijk onderzoek
- Vervolgonderzoek
- Vlokkentest
- Vruchtwaterpunctie
- Slecht nieuws
- De verloskundige
- Tijdens de zwangerschap
- Lichamelijke veranderingen en klachten
- Veranderingen tijdens zwangerschap
- Angst voor de bevalling
- Bandenpijn
- Bekkenklachten
- Benen
- Bloedarmoede
- Bloedneus en bloedend tandvlees
- Borsten
- Brandend maagzuur
- Buik
- Buikpijn
- Duizeligheid en hartkloppingen
- Haargroei en puistjes
- Harde buiken en rugpijn
- Jeuk
- Kortademigheid
- Kramp
- Misselijkheid en braken
- Spataderen en aambeien
- Stress
- Angst tijdens zwangerschap
- Striae
- Tintelende en slapende handen
- Vaak plassen en urineverlies
- Vaginaal bloedverlies
- Veranderde smaak- en eetbehoefte
- Vermoeidheid en stemmingswisselingen
- Versterkte vaginale afscheiding
- Verstopping
- Vocht vasthouden
- Voorweeën
- Wisselend humeur
- Zwangerschapsmasker
- Veranderingen in je gezin
- Lichamelijke veranderingen en klachten
- Ontwikkeling van de baby
- Meerlingzwangerschap
- Voorbereiding geboorte
- Bevalling
- Ongewenst zwanger
- De baby overlijdt
- Baby
- Kraamtijd
- Voeding
- Borstvoeding
- Borstvoeding geven
- Kiezen voor borstvoeding
- Hoe werkt borstvoeding?
- De baby aanleggen
- De eerste dagen
- Borstvoeding houdingen
- Het aantal voedingen
- Gaat borstvoeding geven goed?
- Als borstvoeding geven niet goed gaat
- Clustervoeden en regeldagen
- Twee kinderen aan de borst
- Nachtvoedingen
- Problemen met de tepels
- Stuwing
- Borstontsteking
- Stoppen met borstvoeding
- Gezond leven als je borstvoeding geeft
- Kolven
- Flesvoeding
- Vaste voeding
- Overgevoelig voor voedsel
- Borstvoeding
- Gezondheid en veiligheid
- Jeugdgezondheidszorg
- Digitaal dossier JGZ
- Vaccineren
- Ziekten en aandoeningen
- Allergieën
- Amandelen
- Apneu
- Piepende ademhaling
- Berg
- Bijoor
- Eczeem
- Epilepsie
- Gordelroos
- Griep
- Hazenlip
- Hepatitis B
- Herpes
- Hersenvliesontsteking
- Heupdysplasie
- HiB-ziekten
- Hiv en aids
- Krentenbaard
- Meningokokken
- Mond- en voetzeer
- Navelbreuk
- Oorontsteking
- Open rug
- Pseudo-kroep
- RS-virus (RSV)
- Roodvonk
- Shaken baby syndroom
- Spruw
- Vijfde ziekte
- Waterhoofd
- Waterpokken
- Worminfecties
- Wratten
- Zesde ziekte
- Ziekte van Lyme
- Klachten en verschijnselen
- Aardbeienvlek
- Aften
- Bloed in de luier
- Bloedarmoede
- Buikpijn
- Darmkrampjes
- Diarree
- Harde ontlasting
- Hartruis
- Hik
- Koorts
- Koortslip
- Kort tongriempje
- Luieruitslag
- Mongolenvlek
- Ondertemperatuur
- Ooievaarsbeet
- Oorpijn
- Opgezette lymfeklieren
- Reflux en ruminatie
- Spugen
- Traanoogje
- Vaginale afscheiding
- Verkoudheid
- Vieze oogjes
- Wijnvlek
- Veilig in het verkeer
- Veiligheid in en om het huis
- Afscheid nemen van je baby
- Ontwikkeling
- Gedrag
- Verzorging
- Spelen
- Opvoeden
- Media
- Vakantie en vrije tijd
- Peuter
- Opvoeden
- Ontwikkeling
- Gedrag
- Media
- Voeding
- Gezondheid
- Jeugdgezondheidszorg
- Digitaal dossier JGZ
- Vaccineren
- Ziekten en aandoeningen
- Ziekenhuisopname
- Allergieën
- Amandelen
- Apneu
- Piepende ademhaling
- Blaasontsteking
- Bloedarmoede
- Diabetes
- Eczeem
- Epilepsie
- Gordelroos
- Griep
- Hazenlip
- Hepatitis B
- Herpes
- Hersenvliesontsteking
- HiB-ziekten
- Hiv en aids
- Hoofdluis
- Hooikoorts
- Huidvlekken
- Krentenbaard
- Mond- en voetzeer
- Navelbreuk
- Meningokokken
- Oorontsteking
- Open rug
- Pseudo-kroep
- RS-virus (RSV)
- Roodvonk
- Scoliose
- Trommelvliesbuisjes
- Vijfde ziekte
- Waterpokken
- Worminfecties
- Wratten
- Ziekte van Lyme
- Ziekte van Pfeiffer
- Zwemmerseczeem
- Klachten en verschijnselen
- Psychische gezondheid
- Besnijdenis
- Veiligheid
- Verzorging
- School
- Spelen
- Sport en beweging
- Vakantie en vrije tijd
- Basisschoolkind
- Opvoeden
- Opvoedtips
- Positief opvoeden
- Opvoeden zonder geweld
- Opvoedingsondersteuning
- Apart zetten
- Belonen
- Consequent zijn
- Delen
- Grenzen stellen
- Meehelpen in het huishouden
- Negeren
- Omgaan met gevoelens
- Protest
- Regels opstellen
- Rust, reinheid en regelmaat
- Ruzie
- Straffen
- Verbieden
- Financiële opvoeding
- Sparen
- Zakgeld
- Sinterklaas
- Gedrag
- Media
- Mediaopvoeding
- Mediagebruik
- Mediagebruik 4 – 6 jaar
- Mediagebruik 6 – 9 jaar
- Mediagebruik 9 – 12 jaar
- Adviezen mediagebruik kinderen
- Hulpmiddelen media
- Geschikte media kinderen
- Virtual Reality
- Vloggers en vloggen
- Online reclame
- Foto’s op internet
- Foto’s van je kind op school
- Geweld in games
- Gameverslaving kinderen
- Tips beeldschermgebruik
- Veiligheid online
- Voeding
- Gezondheid
- Jeugdgezondheidszorg
- Digitaal dossier JGZ
- Vaccineren
- Ziekten en aandoeningen
- Ziekenhuisopname
- Allergieën
- Apneu
- Astma
- Blaasontsteking
- Bloedarmoede
- Coronavirus
- Diabetes
- Eczeem
- Epilepsie
- Gordelroos
- Griep
- Hart- en vaatziekten
- Hazenlip
- Herpes
- Hersenvliesontsteking
- HiB-ziekten
- Hiv en aids
- Hoofdluis
- Hooikoorts
- Huidvlekken
- Kinderziektes
- Krentenbaard
- Meningokokken
- Mond- en voetzeer
- Navelbreuk
- Oorontsteking
- Open rug
- Pseudo-kroep
- Scoliose
- Trommelvliesbuisjes
- Waterpokken
- Worminfecties
- Wratten
- Ziekte van Lyme
- Knieklachten
- Ziekte van Pfeiffer
- Zwemmerseczeem
- Klachten en verschijnselen
- Psychische gezondheid
- Veiligheid
- Ontwikkeling
- Motoriek
- Zintuigen
- Plassen en poepen
- Lichamelijke ontwikkeling
- Veranderend lichaam en (pre)puberteit
- Geslachtsontwikkeling
- Seksuele opvoeding 4-6 jaar
- Seksuele opvoeding 6-9 jaar
- Seksuele opvoeding 9-12 jaar
- Seksuele ontwikkeling 4-6 jaar
- Seksuele ontwikkeling 6-9 jaar
- Seksuele ontwikkeling 10-12 jaar
- Lichaamshaar
- Menstruatie
- Maandverband en tampons
- Zaadlozing
- Seksuele oriëntatie
- Genderidentiteit en transgender
- Jongensbesnijdenis
- Meisjesbesnijdenis
- Sociaal-emotionele ontwikkeling
- Verstandelijke ontwikkeling
- Vrienden
- Spraak- en taalontwikkeling
- School
- Verzorging en uiterlijk
- Vrije tijd en vakantie
- Sport en beweging
- Opvoeden
- Puber
- Gedrag
- Opvoeden
- Media
- Vrije tijd
- Voeding
- Gezondheid
- Digitaal dossier JGZ
- Jeugdgezondheidszorg
- Verzorging en uiterlijk
- Depressie
- Eetstoornissen
- Psychische gezondheid
- Soa’s
- Ziekten en aandoeningen
- Acne
- Allergieën
- Apneu
- Astma
- Blaasontsteking
- Bloedarmoede
- Candida
- Diabetes
- Eczeem
- Epilepsie
- Gordelroos
- Griep
- Hart- en vaatziekten
- Hazenlip
- Herpes
- Hersenvliesontsteking
- HiB-ziekten
- Hoofdluis
- Hooikoorts
- Huidvlekken
- Meningokokken
- Oorontsteking
- Scoliose
- Trommelvliesbuisjes
- Worminfecties
- Wratten
- Ziekte van Lyme
- Knieklachten
- Ziekte van Pfeiffer
- Zwemmerseczeem
- Klachten en verschijnselen
- Vaccinaties
- Veilig in het verkeer
- Genotmiddelen
- Ontwikkeling
- Lichamelijke ontwikkeling
- Seksuele ontwikkeling
- Sociaal-emotionele ontwikkeling
- Temperament
- Puberteit
- Sociale vaardigheden
- Emotionele ontwikkeling
- Zelfbeeld
- Negatief zelfbeeld
- Zelfvertrouwen
- Verlegenheid
- Onzekerheid
- Zelfstandig worden
- Weerbaarheid
- Bang
- Stress
- Faalangst
- Faalangst herkennen
- Faalangstig kind helpen
- Verliefdheid en seks
- Schaamte
- Verdriet
- Rouwverwerking bij overlijden
- Verstandelijke ontwikkeling
- Vrienden
- Spraak- en taalontwikkeling
- School
- Sport en beweging
- Wonen en werken
- Jongvolwassene
- Ongewenst gedrag
- Ontwikkeling
- Gezondheid
- Opvoeden
- Voeding
- Genotmiddelen
- Veilig in het verkeer
- Vrije tijd
- School en studie
- Wonen en werken
- Geldzaken
- Ouderschap
- Ik als ouder
- Relatie en gezin
- Problemen in het gezin
- Scheiden en kinderen
- Werk en kinderen
- Geld en kinderen
- Je kind beschermen
- Zorgintensieve gezinnen